بررسی نقش مصرف سولفات پتاسیم محلول حاوی کلات روی در افزایش عملکرد و کاهش آب مصرفی در گندم در منطقه کهنوج (کرمان)

گندم سهم عمده‌ای در تامین کالری و پروتئین مورد نیاز مردم داشته و سبب تحکیم زیربنای اقتصادی کشور می‌شود.

از میان عوامل به‌زراعی، تغذیه‌ی بهینه‌ی گیاهی، نقش بسزائی در افزایش عملکرد هکتاری گندم و کیفیت آن دارد. در راستای نیل به عملکرد مطلوب گندم، مدیریت صحیح کود و به منظور بررسی نقش کودهای پتاسیمی و روی، در افزایش عملکرد و کاهش آب مصرفی، آزمایش مزرعه‌ای در قلب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار در آبان ماه سال 98-1397 در شهرستان کهنوج در استان کرمان اجرا شد. مساحت کرت‌ها برای هر تیمار 100 متر مربع بوده و گندم رقم چمران ۲ برای این تحقیق انتخاب گردید. قبل از کاشت، تغذیه‌ی خاک انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از تیمار اول: شاهد = مصرف تمامی کودها به جز پتاسیم براساس نتایج تجزیه‌ی خاک با هفت مرتبه آبیاری؛ تیمار دوم: عرف کوددهی زارعین (NP) با هفت مرتبه آبیاری؛ تیمار سوم: تیمار اول+ مصرف 300 کیلوگرم بر هکتار سولفات پتاسیم (SOP) قبل از کاشت با هفت مرتبه آبیاری؛ تیمار چهارم: تیمار اول + مصرف 33 درصد سولفات پتاسیم (SOP) قبل از کاشت و 67 درصد باقیمانده از منبع سولفات پتاسیم محلول (SSOP) به ‌صورت سرک با هفت مرتبه آبیاری؛ تیمار پنجم: تیمار اول + مصرف 33 درصد سولفات پتاسیم (SOP)  قبل از کاشت و 67 درصد باقیمانده از منبع سولفات پتاسیم محلول حاوی کلات روی (SSOP+Zn-EDTA)  به صورت سرک با پنج مرتبه آبیاری.

در سال اول آزمایش، به دلیل بارندگی زمستانی فراوان و خسارت شدید سیل به مزرعه، ادامه این تحقیق میسر نشد. لیکن در سال زراعی 99-1398، مجددا در مزرعه دیگری که غلظت پتاسیم و روی قابل استفاده در آن  به ترتیب برابر 86 و 34/0 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود، این آزمایش تکرار شد. تمام عملیات کاشت، داشت و برداشت به طور مرتب مطابق با عرف گندم کاران منطقه انجام گرفت. از نتایج به دست آمده از این تحقیق چنین استنباط گردید که الف) مصرف کودهای پتاسیمی و روی، تاثیر معنی‌داری در سطح یک و پنج درصد بر عملکرد، درصد پروتئین، غلظت فسفر، پتاسیم و روی و همچنین، نسبت مولی اسید فیتیک به روی (شاخص نامطلوب تغذیه‌ای) – (PA/Zn) در دانه و همچنین کارایی مصرف آب و پتاسیم داشت. ب) درحالی‌که عملکرد و درصد پروتئین در دانه در تیمار شاهد به ترتیب برابر 4648 کیلوگرم بر هکتار و 68/11 درصد بود، این رقم در تیمارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب به 4077 و 57/8، 5402  و 69/12، 6137 و 62/13، 6022 کیلوگرم بر هکتار و 85/13 درصد افزایش یافت. پ)  شاخص نامطلوب تغذیه‌ای (نسبت مولی اسید فیتیک به روی) – (PA/Zn) در دانه گندم در حالی که در تیمار شاهد برابر 46 بود، این نسبت در تیمارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب به 74، 33، 23 و 21 کاهش یافت و این بدان معنی است که چون شاخص نامطلوب تغذیه ای به کمتر از 25 کاهش یافته، لذا از این گندم بدون نیاز به سبوس گیری می توان نان سبوس دار غنی شده که در راستای ارتقای سطح سلامت جامعه شدیدا مورد نیاز می باشد، استفاده نمود. ت) در حالی که کارایی مصرف آب در شاهد برابر  62/0 کیلوگرم بر مترمکعب بود، این رقم در تیمارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب 54/0، 72/0، 82/0 و 11/1 کیلوگرم بر مترمکعب و کارایی کود پتاسیمی در تیمار سوم برابر 51/2 کیلوگرم بر کیلوگرم، در تیمار چهارم این رقم به 96/4 و در تیمار پنجم به 58/4 کیلوگرم بر کیلوگرم بهبود یافت. ث) علی رغم کاهش مصرف آب از 7560 مترمکعب در هر چهار تیمار به 5400 مترمکعب در تیمار پنجم، عملکرد در تیمار پنجم نسبت به تیمار شاهد 31 درصد افزایش عملکرد داشت که در سطح یک درصد معنی دار گردید و علاوه بر آن، غلظت عناصر مفید برای سلامتی انسان نیز افزایش یافت. بنابراین، مصرف تقسیطی کودهای پتاسیمی و روی، نسبت به مصرف یکباره و قبل از کاشت آن‌ها، ضمن تاثیر معنی دار بر عملکرد و پروتئین دانه، میزان کارایی ها را نیز افزایش و شاخص نامطلوب تغذیه‌ای را نیز به کمتر از 25 کاهش داد.

با عنایت به نتایج فوق، چنین جمع بندی می شود در خاک هایی که غلظت پتاسیم و روی قابل استفاده در آن‌ها کمتر از حد بحرانی باشد، بهتر است مصرف کودهای پتاسیمی و روی به صورت تقسیط استفاده شود.