بررسی نقش افزایش عملکردی برنج و کارایی کودهای پتاسیمی در دو خاک با پتاسیم متفاوت در استان مازندران

برنج (Oryza sativa L.) بعد از گندم مهم‌ترین محصول زراعی بوده و غذای بیش از نیمی از مردم جهان را تشکیل می‌دهد. بعد از نیتروژن، پتاسیم بیش‌ترین نقش را در افزایش عملکرد برنج ایفا می‌کند.

در بهار ۱۳۹۶، به منظور بررسی نقش منابع مختلف پتاسیم (K) در افزایش عملکرد برنج، طرحی در دو شالیزار پیاده شد. در شالیزار اول که میزان پتاسیم قابل استفاده خاک ۱۳۶ میلی‌گرم بر کیلوگرم بود؛ آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 7 تیمار و 3 تکرار در مجموع 21 کرت (هر کرت ۲۰ مترمربع) با کشت برنج رقم شیرودی انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از تیمار اول: شاهد (مصرف تمامی کودها بر اساس نتایج تجزیه خاک به‌جز پتاسیم)؛ تیمار دوم: عرف زارعین (NP)؛ تیمار سوم: تیمار اول + ۲۵۰ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت؛ تیمار چهارم: تیمار اول + 125 کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت + ۱۱۵ کیلوگرم بر هکتار کلرورپتاسیم در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره؛ تیمار پنجم: تیمار اول + ۱۲۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت + ۱۰۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم محلول خارجی (سولوپتاس) در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره؛ تیمار ششم: تیمار اول+ ۱۲۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت + ۱۰۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم محلول تولید داخل در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره و تیمار هفتم: تیمار اول+ ۱۲۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت + مصرف ۱۰۵ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم محلول محتوی کلات­روی در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره. در شالیزار دوم که میزان پتاسیم قابل ‌استفاده‌ خاک آن ۴۶۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم بود؛ طرحی با استفاده از رقم طارم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با ۴ تیمار و ۳ تکرار (هر تکرار در سطح 2۰۰ مترمربع) پیاده شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از تیمار اول: عرف زارعین (NP)؛ تیمار دوم: عرف زارعین + ۵۰ کیلوگرم بر هکتار کلرورپتاسیم در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره؛ تیمار سوم: عرف زارعین + ۵۰ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم محلول در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره؛ تیمار چهارم: عرف زارعین + ۵۰ کیلوگرم بر هکتار سولفات‌پتاسیم محلول حاوی کلات‌روی در دو تقسیط همزمان با مصرف سرک اوره. نتایج آزمایش اول نشان داد الف) درحالی‌که عملکرد شلتوک در تیمار شاهد ۸۳۲۵ کیلوگرم بر هکتار بود، این مقدار در بهترین تیمار (تیمار هفتم) ۴۶ درصد افزایش یافته و به 12148 کیلوگرم بر هکتار رسید که در سطح یک درصد معنی‌دار شد. ب) درصد برنج سالم در تیمار شاهد ۶/۴۹ بود، لیکن این مقدار در بهترین تیمار به ۴/۵۶ درصد افزایش یافت که در سطح یک درصد معنی‌دار شد. پ) کارایی کود پتاسیمی در تیمار سوم، ۷۳/۲ کیلوگرم بر کیلوگرم بود، لیکن در بهترین تیمار به ۹۸/۱۶ کیلوگرم بر کیلوگرم رسید. نتایج آزمایش دوم نشان داد عملکرد شلتوک برنج طارم در تیمار شاهد 51۰۹ کیلوگرم بر هکتار بود و این مقدار در تیمار چهارم به 5479 کیلوگرم بر هکتار رسید که در سطح یک درصد معنی‌دار شد.

با عنایت به نتایج فوق، چنین جمع‌بندی گردید در شالیزارهایی که پتاسیم قابل‌استفاده در آن‌ها کمتر از سطح‌بحرانی (250 میلی‌گرم بر کیلوگرم) باشد، مصرف کودهای پتاسیمی سبب افزایش عملکرد می‌گردد. لیکن، مقدار این افزایش در شرایطی که ۵۰ درصد نیاز پتاسیمی برنج قبل از کاشت و ۵۰ درصد بقیه از منبع سولفات‌پتاسیم محلول به‌صورت دو بار سرک استفاده شده باشد، بسیار مؤثرتر خواهد بود. علاوه بر این، در شالیزارهایی که پتاسیم قابل استفاده آن‌ها بیش‌تر از سطح‌بحرانی باشد، مصرف سولفات‌پتاسیم قبل از کاشت چندان مؤثر نبوده ولی مصرف سرک سولفات‌پتاسیم محلول  به ویژه سولفات‌پتاسیم محلول محتوی کلات‌روی مؤثر خواهد بود.